Σχόλιο No. 01
Η Ίρμα Βούλγαρη κάνει ένα πείραμα πάνω στην έννοια της αντίληψης και του επαναπροσδιορισμού παλαιότερων μοντέλων και συστημάτων τέχνης μέσα από τις σημερινές εμπειρίες. Τα στοιχεία που αντλεί, αναφορικά με την έμπνευσή της, προέρχονται από το χώρο της καθημερινής ζωής, της σύγχρονης πόλης και της αστικής εξέλιξης. Το χάος των μεγαλουπόλεων, των χιλιάδων ανθρώπων που σχηματίζουν όχλο και των χρωμάτων αποτελούν την «εικονογραφία» και τις θεματικές αναφορές.
Η μορφή του έργου της Βούλγαρη είναι μια εμπειρία που εφευρίσκεται για πρώτη φορά κατά τη συνταύτιση της με την πραγματικότητα. Μια πράξη απρόβλεπτη που δεν προυπάρχει, γιατί εκπορεύεται από τις άγνωστες
δυνάμεις του ενστίκτου και του τυχαίου - ένα υλικό γεγονός που βγαίνει μέσα από το ‘χτίσιμο’.
Το ίδιο το έργο γεννιέται από την εκτονωτική διάσταση της χειρονομίας, της πρώτης πινελιάς, εκφράζοντας μια ζωγραφική αίσθηση περισσότερο εσωτερική, ενώ το υλικό -λάδι επάνω σε καμβά- επιλέγεται βάσει της
δυνατότητάς του να αποτυπώσει με τον ακριβέστερο τρόπο το περιεχόμενο της μορφής.
Το ανάπτυγμα μέσα στο χώρο του τελάρου, ακολουθεί ο συλλογισμός της δόμησης, της ροής του φωτός και του τρόπου που αυτό συνδιαλέγεται με τις υπόλοιπες ζωγραφικές φόρμες. Τα έργα, συνήθως πίνακες μεγάλων
μεγεθών, με τις πλατιές και έντονες κηλίδες χρώματος, την αντίθεση θερμού-ψυχρού πάνω στον καμβά και τις μεγάλες πινελιές, εκφράζουν μοναδική ενέργεια και εκρηκτική ευαισθησία. Οι εικόνες πλέον κατέχουν μια διαφορετική έμφαση από αυτή που τους δίνει η αρχική τους πηγή. Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής δράσης δεν υπάρχει η συνείδηση για το αποτέλεσμα. Το ίδιο το έργο κάποια στιγμή ‘υπαγορεύει’ το τελείωμά του.
Κοιτώντας απλώς τα έργα της Βούλγαρη, όταν αυτά τοποθετούνται καθοριστικά στον χώρο, συμβαίνει μια ριζική, αν όχι δραματική αλλαγή: ο θεατής βρίσκεται, από μια θέση κίνησης και δραστηριότητας, σε μιαν άλλη θέση στάσης και παρατήρησης, από μια κοινωνική κατάσταση στη μοναξιά, σε ένα ταξίδι εξερεύνησης για την ανακάλυψη μιας πραγματικότητας η οποία όμως πάντα θα παραμένει ανοιχτή σε ερμηνείες.
Δήμητρα Μπάρμπα
Ζωγράφος
Σχόλιο No. 02
“Πού να κρύβονται άραγε όλα τα μυστικά;” ρωτούσε συχνά ο καθηγητής μου χαμογελώντας… Ακολουθούσαν μερικές στιγμές σιωπής λες και σου άφηνε το χρόνο για να σκεφτείς την απάντηση. Μετά απαντούσε μόνος του.
“Μα στην επιφάνεια φυσικά!”
Και εγώ σκεφτόμουν ότι αυτή η δήλωσή του, μου φανέρωνε ταυτόχρονα δύο πράγματα.
Από τη μία ότι όλα τα μυστικά, ίσως από ένστικτο επιβίωσης, κρύβονταν εκεί που δύσκολα κάποιος θα τα ψάξει. Από την άλλη ήταν η επιβεβαίωση ότι τελικά κάτι υπάρχει στο βάθος, που ορίζει και διαμορφώνει αυτό που εμείς συλλαμβάνουμε στην επιφάνεια. Ήταν εκείνο τον καιρό που άρχισα να βλέπω πίσω από τα πράγματα και τα φαινόμενα.
Και είναι ακριβώς αυτό που σκέφτομαι πάντα όταν κοιτάζω τα έργα της Ίρμας. Παρόλη την ένταση, η επιφάνεια παραμένει μόνο ένα επίπεδο, πάνω στο οποίο αποτυπώνεται η ορθή προβολή μιας άλλης, υπόγειας έκρηξης. Κατά βάθος, η πραγματική ανατροπή συντελείται υπόγεια, μακριά από το φώς της επιφάνειας.
Η Ίρμα ζωγραφίζοντας καταδύεται στα θεμέλια της ζωγραφικής της, εκεί που δεν υπάρχουν ούτε προσχήματα ούτε τρόποι, παρά μόνο ανάγκες που σε φέρνουν στα όρια της ύπαρξης. Αυτό είναι το πραγματικό ‘‘εργαστήρι’’ της Ίρμας. Εδώ δίνονται οι ουσιαστικές μάχες. Ορδές συναισθημάτων συγκρούονται με τους δαίμονες των αναμνήσεων που επιστρέφουν επίμονα στο παρόν. Και από τα πεδία των μαχών, αναδύονται φωνές, μυρωδιές, χτυπήματα, καπνοί και εκρήξεις, που ταξιδέυουν αργά προς τα πάνω αφήνοντας όλο και πιο μακριά, πίσω τους, τις αιτίες που τα γέννησαν, για να συναντήσουν την επιφάνεια. Ο αριθμός των χρωμάτων και των σχημάτων που αναπτύσσονται θυμίζουν μία ‘‘πρωτόγονη’’ γραφή. Κινήσεις, άξονες, ροπές και ισορροπίες. Το ξεχείλισμα της φόρμας που αναπτύσσεται ελεύθερη, γεμίζει ολόκληρο το χώρο. Μια αισθητική λυτρωτική που θυσιάστηκε για να υπάρξει αργότερα ως εικαστική παρέμβαση, σ'ένα κόσμο παρόμοιο μ'αυτόν που άφησε πίσω της.
Βασίλης Βασιλειάδης
Ζωγράφος
Σχόλιο No. 03
Είναι πραγματικά με μεγάλη χαρά και περηφάνια που προλογίζω σήμερα την έκθεση της φίλης μου Ίρμας, στον καταπληκτικό αυτό χώρο που είναι οι Αποθήκες του Χάρη.
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, μπροστά σε έναν καταιγισμό από δέσμες έγχρωμου φωτός και ακτινοβολίας από τα 50 + 1 έργα της. OVEREXPOSURE, λοιπόν, στον ορό της αλήθειας αυτού του φωτός. Έχουμε τριγύρω μας τους αυτόφωτους και μεγάλους σε υπόσταση μικρόκοσμους της Ίρμας Βούλγαρη, που πάλλονται από τον δυναμισμό και την ορμή του καλλιτέχνη. Η «αναζήτηση στον δημιουργικό χώρο της μνήμης και του φανταστικού υποσυνείδητου με το φως ως κεντρικό στοιχείο επιβεβαιώνεται», λέει κάπου στο δελτίο τύπου. Πολύ εύστοχα ο ζωγράφος Βασίλης Βασιλειάδης, ανάμεσα σε άλλα, γράφει: «Η Ίρμα είναι ένα μικρό παιδί που χειρουργεί τον εαυτό της καθημερινά. Με παιδική αφέλεια τραβάει το νυστέρι στο δέρμα της μνήμης της και βγάζει από μέσα κομμάτια, θραύσματα θα έλεγε κανείς, από βλήματα παλιά. Τα περιεργάζεται ώρα, τα θαυμάζει και τα καμαρώνει ωσάν να μην είναι δικά της. Μας τα παρουσιάζει με μια απλότητα που παγώνει τη σκέψη».
Η πρώτη μου εντύπωση όταν αντίκρισα τα μελάνια της Ίρμας ήταν σαν να ανοιγόντουσαν μπροστά μου χοντροί τόμοι παλιών βιβλίων. Εκεί που άλλοτε, ανάμεσα στις σελίδες τους, βάζαμε έντομα, πεταλούδες, ή και σπάνια λουλούδια και φύλλα. Και τα κλείναμε, τα συμπιέζαμε και τα ξεχνούσαμε. Και μια καλή μέρα μετροφυλλώντας τα, τα βλέπαμε και πάλι έκθαμβοι. Διάφανα, εύθραυστα, γεμάτα με όλη τη σοφία και τη γνώση (αφού έμειναν τόσο καιρό μέσα στις εγκυκλοπαίδειες). Σαν αποστάγματα μεταφυσικών εμπειριών. Αυτά είναι τα έργα της! Με εξπρεσιονιστική διάθεση, η καλλιτέχνης μας παραθέτει τις ακτινογραφίες της ίδιας μας της ψυχής, από ένα μικροσκόπιο που ανιχνεύει και ψηλαφεί. Πρόκειται για έργα αυθόρμητα, που εμπεριέχουν όμως όλα τα στοιχεία της σύνθεσης και της ισορροπίας. Λεπτεπίλεπτα και πολυεπίπεδα, σαν υδρογραφήματα – σφραγίδες αυθεντικότητας, επιστεγάσματα μυστικών συμφωνιών και ιερών όρκων. Τα μελάνια της Ίρμας έχουν την καλλιγραφία μιας κινέζικης ακουαρέλας, αλλά ταυτόχρονα ξεχειλίζουν από τη δυναμική επίδραση ενός Καντίνσκι, ενός Πόλοκ ή και ενός Ντε Κούνινγκ. Άλλωστε δεν το αρνείται, οι μεγάλοι μετρ δεν μπορεί παρά να την καθοδηγούν στα δικά της μονοπάτια.
Η Ίρμα, καιρό τώρα επιμένει δημιουργώντας αφαιρετικά. Προερχόμενη από την καλλιτεχνική οικογένεια των Γκλάσζνερ της παλιάς Σκάλας, βρίσκει πολύ γρήγορα την πορεία της. Σπουδαγμένη και τελειωμένη με άριστα και πρώτη μεταξύ των αρίστων, μετά τη Θεσσαλονίκη, μαθητεύει πλάι στον Γιάννη Κουνέλλη, στην Ακαδημία του Ντιούσελντορφ, με υποτροφία από το ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη. Σεμνή και εργατική δασκάλα η ίδια σήμερα, είτε ασχολείται με λάδι στους μεγάλους της καμβάδες (πρόσφατα θαυμάσαμε έργα της στην ομαδική έκθεση του ΕΚΑΤΕ στη Δημοτική Πινακοθήκη και στο Κορνάρο), είτε με τα χρωματιστά μελάνια σε μικρότερες κλίμακες, όπως βλέπουμε εδώ σήμερα, έχουμε πάντοτε τον ίδιο συντελεστή, σαν τελικό αποτέλεσμα. Ένα ξεκάθαρο αποτύπωμα των αναλύσεων του δικού μας κόσμου, στη συγκεχυμένη και γεμάτη αβεβαιότητα σύγχρονη εποχή που διανύουμε. Σήμερα οι καλλιτέχνες/δημιουργοί παραμένουν ανυπεράσπιστα μόνοι και ειλικρινείς εκφραστές της δουλειάς τους, απέναντι στα αδηφάγα ψεύδη και την κρατική, εξ ανάγκης τώρα, απραξία και αδιαφορία. Ακούστε τους που σας προειδοποιούν. Συμμεριστείτε τις ανησυχίες τους.
Ίρμα μου, σε ευχαριστούμε για όλα τα τόσο ΩΡΑΙΑ, που μας παρουσιάζεις εδώ. Η δουλειά σου είναι εφάμιλλη, για να μην πω και καλύτερη, και μπορεί να σταθεί άνετα πλάι σε έργα οποιουδήποτε σπουδαίου καλλιτέχνη. Σου εύχομαι καλή πρόοδο και γρήγορη ανέλιξη στις προσπάθειές σου. Και σε σας κυρίες και κύριοι, καλή περιδιάβαση στους πολύχρωμους και φωτεινούς δρόμους της Ίρμας Βούλγαρη.
Εύρος Α. Ευρυβιάδης
Ζωγράφος
Σχόλιο No. 04
Λίγα λόγια...
Οι γάζες των χρωμάτων που πέφτουν αιφνιδιαστικά στο λευκό χαρτί, φέρνουν μαζί τους μνήμες. Δεν είναι ο δημιουργός που θυμάται. Η ύλη γνωρίζει και ανακαλεί αυτόβουλα λες και τα βιώματα ανήκουν στο ίδιο το μελάνι και όχι στον ζωγράφο που το επέλεξε. Αλλεπάλληλοι συνειρμοί σχημάτων και χρωμάτων δημιουργούν τρισδιάστατους χώρους και ατμόσφαιρες. Το παλίμψηστο που κτίζεται μέσα από τη διαφάνεια του υλικού και την επικάλυψη, ανεβάζει θα'λεγες στην επιφάνεια του χαρτιού, ονειρικά τοπία, θολές απόψεις με μια ιδέα αρχιτεκτονικής και φωτογραφικά καδραρίσματα ουρανών που σβήνουν στον ορίζοντα. Όσα κατά βάθος χρειαζόμαστε ως ανασφαλείς θεατές του έργου, για να δώσουμε μορφή και νόημα στο ανεικονικό ερέθισμα που έχουμε μπροστά μας. Αυτό που μας θυμίζει κάτι, αυτό που μας συγκινεί, αλλά ποτέ δεν αποκαλύπτεται.
Έχω συχνά την εντύπωση πως τα μελάνια σε χαρτί, της Ίρμας, δεν είναι τίποτα άλλο παρά κινηματογραφικά καρέ μιας υποσυνείδητης αυτοβιογραφίας που η ίδια προσεχτικά επέλεξε να μας παρουσιάσει. Είναι ακόμα για τον ίδιο λόγο που έχω την εντύπωση ότι συνδέονται οργανικά μεταξύ τους σαν μέρη ενός μεγαλύτερου συνόλου. Συχνά νομίζω πως ανάμεσά τους θα πρέπει να υπήρχαν κι άλλα πολλά καρέ, τα οποία για τους δικούς της λόγους η Ίρμα αποφάσισε να αφαιρέσει.
Ποτέ το τυχαίο δεν έπαψε να αποτελεί ταμπού στη σύγχρονη τέχνη. Θέλει θάρρος, να το αποδεχθείς. Θέλει τόλμη να συνειδητοποιήσεις πως ανέκαθεν αποτελούσε μέρος της δημιουργίας. Ακόμα κι εμείς ήμαστε το αποτέλεσμα κάποιων τυχαίων συνδυασμών. Στον ένα συνδυασμό που αντέχει και επιβιώνει, άπειροι άλλοι σβήνουν και χάνονται σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Κι αυτό δεν είναι στατιστική. Είναι ο νόμος της δημιουργίας.
Η Ίρμα είναι ένα μικρό παιδί που χειρουργεί τον εαυτό της καθημερινά. Με παιδική αφέλεια τραβάει το νυστέρι στο δέρμα της μνήμης της και βγάζει από μέσα κομμάτια, θραύσματα θα'λεγε κανείς, από βλήματα παλιά. Τα περιεργάζεται ώρα, τα θαυμάζει και τα καμαρώνει ωσάν να μην είναι δικά της. Μας τα παρουσιάζει με μια απλότητα που παγώνει τη σκέψη.
Δεν είναι μικροί πίνακες ζωγραφικής. Είναι ένα τεκμηριογράφημα μιας ζωής. Που καμουφλαρισμένο κάτω από το χαριτωμένο περιτύλιγμά του, πέρασε αλώβητο τις συμπληγάδες του χρόνου και κατάφερε να φτάσει άθικτο μέχρι την επιφάνεια.
Βασίλης Βασιλειάδης
Ζωγράφος
